Fıtrat terbiye ve tedbir

İnsanın fıtratında ölmek vardır, kuzunun fıtratında kurt tarafından parçalanmak, kurdun fıtratında yırtıcılık, eşeğin fıtratında çifte atmak vardır ancak terbiye ve tedbir diye de bir merhalesi vardır hayatın.

İnsanın ölmesi fıtratının gereği olduğu için başıboş bırakılmaz. Tedbirler alınır, hastalıksa tedaviler, tehlike ise bertaraf etme yolları aranır. Kuzu başıboş bırakılmaz kurttan korunması için başında çoban vardır. O yüzden yüce Nebi: “Hepiniz çobansınız ve hepiniz güttüklerinizden mes’ulsünüz” der. Çoban kuzularından mes’uldür, daha geniş manada Ömer de dicle kenarındaki kuzuya kadar ülkedeki her adaletsizlik karşısında mes’uliyet sahibidir. Hesabı ondan sorulur. Mesuliyet kavramı ile açıklanamayacak durumlarda ise terbiye ve tedbir hükümleri devreye girer, kurdun fıtratı yemektir diye uluorta kurtların dağlardan şehirlere inmesine müsade edilmez, eşek çiftesine karşı terbiye edilir en azından gem vurulur, semer vurulur ki kontrol altına alınsın. Varlıkların ilk fıtratları onların behimi yanlarını ifade eder. Fıtrat terbiye ile insani makama çıkar. Nefis terbiye edilmeyip kendi başına bırakıldığında, çalmaya çırpmaya, şehevata ve serkeşliğe meyillidir ancak terbiye edilince “esfeli safilinden alayı illiyin’e” çıkar. İnsan olur nefsine terbiye ile gem vuran. Hele özellikle mes’uliyet sahibi eşhas bu konuda daha hassas bir noktadadır. Şeyh Edebalı’nın Osman Gazi’ye nasihati bu durumu çok güzel özetler: “Beysin! Bundan sonra öfke bize; uysallık sana... Güceniklik bize; gönül almak sana.. Suçlamak bize; katlanmak sana.. Acizlik bize, yanılgı bize; hoş görmek sana.. Geçimsizlikler, çatışmalar, uyumsuzluklar, anlaşmazlıklar bize; adalet sana.. Kötü göz, şom ağız, haksız yorum bize; bağışlama sana... Bundan sonra bölmek bize; bütünlemek sana.. Üşengeçlik bize; uyarmak, gayretlendirmek, şekillendirmek sana.. Güçlü, kuvvetli, akıllı ve kelamlısın. Ama bunları nerede ve nasıl kullanacağını bilmezsen sabah rüzgarlarında savrulur gidersin.. Öfken ve nefsin bir olup aklını mağlup eder. Bunun için daima sabırlı, sebatkar ve iradene sahip olasın!.. Sabır çok önemlidir. Bir bey sabretmesini bilmelidir. Vaktinden önce çiçek açmaz. Ham armut yenmez; yense bile bağrında kalır. Bilgisiz kılıç da tıpkı ham armut gibidir. Milletin, kendi irfanın içinde yaşasın. Ona sırt çevirme. Her zaman duy varlığını. Toplumu yöneten de, diri tutan da bu irfandır.” Son olarak; kadere rıza mesuliyeti ortadan kaldırmaz. Dicle’deki koyunun kaderinde bu var diye Ömer kenara çekilmez. Çobansanız raiyetinizdeki her hadisenin mes’ulü sizsiniz demektir. Bu mes’uliyet te ilk fıtratınızın tezahürü ile bertaraf edilemeyecek büyüklükte ve ehemmiyettedir.